Ülkemizin bir kısım insanları, üniversite öğrencileri ve hatta ticaret lisesinde okuyan arkadaşlarımız dahi mali müşavirlik mesleğinin ne olduğunu, nasıl bir meslek olduğunu ve nasıl mali müşavir olunabildiği konusunda bilgi sahibi olmadığını dikkatlerimden kaçmadı. Yazımın konusunda özellikle de kariyer basamaklarının en başında olan üniversite öğrencisi arkadaşlarımı ve temelden bu yola baş koymuş ticaret lisesi öğrencilerini aydınlatmaktır.
S.M.Mali Müşavirlik mesleği ilk olarak 01/06/1989 yürürlüğe giren 3568 sayılı kanun ile yürürlüğe girmiştir. Yani hali hazırda muhasebe mesleği yüzyıllardır var olmasına rağmen ülkemizde kanuna dayalı olarak yaklaşık 23 yıldır yürütülmektedir. Bu kanun ilk yürürlüğe girdiğinde muhasebe mesleğini icra eden kişiler 3 kısma ayrılmıştı. Bunlar;
1) Serbest Muhasebeciler (SM)
2) Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler (SMMM)
3) Yeminli Mali Müşavirler (YMM)
Ticaret veya Maliye lisesi mezunları 6 yıl staj ile birlikte A, B ve C sınavlarında başarılı olmaları kaydıyla, Meslek Yüksekokulu Muhasebe, İşletme, Finans, Bankacılık ve Sigortacılık…vb. bölüm mezunları ise 4 yıl staj ile birlikte B ve C sınavlarından başarılı olmak kaydıyla Serbest Muhasebeci (SM) unvanı alarak yetkilendiriliyorlardı. Fakat 26/07/2008 tarihinde yapılan bir değişiklikle Serbest Muhasebeci olma yolu kaldırılmıştır. Bu nedenle bu konu üzerinde çok durmayacağım.
SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİR (SMMM) NASIL OLABİLİRİM?
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir olabilmenin şartlarını aşama aşama şu şekilde sıralayabilirim;
Genel Şartlar:
1) Öncelikle T.C. vatandaşı olma koşulu aranmakla birlikte medeni hakları kullanma ehliyetine sahip olmak,
2) Kamu haklarından mahrum bulunmamak,
3) Kasten işlenen bir suçtan dolayı 1 yıldan fazla hapis cezası almamış olmak,
4) Affa uğramış dahi olsa bir devletin güvenliğine karşı suçlar, anayasal düzene ve düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, edimin ifasına fesat karıştırma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından her hangi bir hüküm giymemiş olmak,
5) Ceza ve disiplin sonucu memurluktan çıkarılmamış olmak ve
6) Mesleğin şeref, onur ve haysiyetine uymayan durumları bulunmaması gerekmektedir.
Özel Şartlar:
1) Öncelikle Hukuk Fakültesi veya İşletme, İktisat, Maliye, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri, Uluslararası İlişkiler, Ekonometri, Uluslararası Finans, İşletme-İktisat, Ekonomi, Bankacılık, Muhasebe, Kamu Yönetimi, Siyasal Bilimler dallarında eğitim veren fakültelerden mezun olmak veya her hangi bir fakülte mezunu olup, yüksek lisansını hukuk, işletme, iktisat, muhasebe, denetim, siyasi bilimler, bankacılık, vergi, ekonomi vb. bilim dallarında yapmış olmak gerekmektedir.
2) Bu şartların hepsini taşıdığınızı düşünüyorsanız bulunduğunuz ilin TESMER şubesine başvurarak staj dosyası açtırmanız gerekmektedir. Staj dosyası açtırmak istediğinizde sizden aşağıdaki belgeler istenecektir;
a) Onaylı nüfus cüzdan örneği,
b) İkametgâh senedi,
c) Adli sicil belgesi,
d) Noter onaylı diplomanız veya geçici mezuniyet belgesi,
e) 3 adet fotoğraf (son 6 ay içerisinde çekilmiş olmalıdır)
f) Banka dekontlarının aslı (Bankaya staj dosyası için para yatırılmaktadır. Staj dosyası açtırmak için ortalama 1.000,00-1.500,00-TL civarında para harcanmaktadır)
g) Staj dosyasındaki formlar eksiksiz olarak doldurulacak,
h) Staja başlama sınavı için Anadolu Üniversitesi formu dolduracaktır.
STAJ BAŞLAMA SINAVI
Başvurular yapıldıktan sonra senede 3 defa yapılan staja başlama değerlendirme sınavına hazırlanmanız gerekmektedir. Bu sınav çoktan seçmeli şekilde yapılmakta olup;
a) 20 soru: Genel kültür ve yetenek, Atatürk ilkeleri ve inkılap tarihi, Türkçe ve Matematik sorulmaktadır.
b) 100 soru: Finansal muhasebe, Muhasebe standartları, Maliyet muhasebesi, Mali tablolar analizi, Denetim, Ekonomi, Maliye, Borçlar hukuku, Türk ticaret hukuku, meslek hukuku, İş ve sosyal güvenlik hukuku, Vergi hukuku, Genel hukuk konularında sorular çıkmaktadır.
Bu sınav oldukça zor ve ciddi bir hazırlanma gerektiren bir sınavdır. Birçoğumuz bu sınava 2.kez 3.kez hatta 4-5.kez girmek zorunda kalmaktayız. Sınavda fakülte ve hatta yüksek lisans mezunlarıyla yarış içerisine giriyorsunuz. Sınavda çan eğrisi uygulandığından sınav başarı oranı bir hayli düşmektedir. Duyumlarıma göre şu an itibariyle %6 başarı oranı bulunduğundan, sınavı kazanmak için 100 kişiden ilk 6’ya girmeniz gerekmektedir. TESMER’de açtırdığınız bu dosyayla birlikte 3 yıl sınava girme hakkınız bulunmaktadır. Eğer 3 yıl içerisinde sınavı kazanamazsanız dosyayı yeniden açtırmanız ve tüm maliyetlere tekrar katlanmanız gerekmektedir. Sınav sadece Ankara ve İstanbul’da yapılmaktadır.
STAJA BAŞLAMA SINAVINI KAZANDIKTAN SONRA NE YAPMAM GEREKİYOR?
Sınavı kazanan adaylar 2 yıl içerisinde staja başlamaları gerekmektedir. Staj yapılacak yerin bazı özellikleri taşıması gerekiyor. Bunlar;
a) Çalıştığınız yerde sizden başka staj yapan biri olmaması,
b) Çalıştığınız yerde en az bir SMMM veya YMM olması,
c) Staj yaptığınız şirketin merkez olması gerekmektedir (Şubelerde staj yapılmamaktadır)
Stajı, meslek mensubunun yanında, gözetiminde, denetiminde ve imza yetkili olarak 4 şekilde yapabilirsiniz. Staj yerinizin özelliğin göre yine sizden bir dolu evrak istenecektir. Örneğin;
a) Staja giriş sınavı sonuç belgesi,
b) Çalıştığınız şirketin ticaret sicil gazetesi,
c) Tek kişi staj yazısı,
d) Stajyer hakkında bilgi alınacak kişiler formu,
e) Emekli sandığına ve bağ-kur’a kaydınız olmadığına dair belge,
f) Askerlik durum belgesi,
g) Stajyer durum tespit tutanağı,
h) Meslek mensubunun oda kayıt belgesi,
i) Meslek mensubunun ruhsat fotokopisi,
j) İşe giriş bildirgeniz,
k) İmza sirküleri,
l) Meslek mensubunun aylık sigorta prim belgesi,
m) Vergi levhası bunlardan sadece bir kaçı…
Stajınız başlamasıyla birlikte uzaktan sürekli eğitim (e-use)’e tabi olacaksınız. Stajınızın 2.ayından itibaren 3 ay ara ile adresinize eğitim CD’leri gönderilecektir. Tabi ki bu CD’ler için yine sizden bir bedel talebinde bulunacaklar. Bu CD’lerin hepsi TESMER (Ankara) tarafından takip edilmektedir. Tüm CD’lerin bitirilmesi ve CD sonlarında yapılan sınavlarda başarılı olunması gerekmektedir. Başarılı olunamadığı takdirde staj iptal edilmektedir. 3 yıl yapılan staj sonunda tüm CD’leri tamamladığınıza dair ve sınavların hepsinden başarılı olmanız halinde sistem tarafından size Uzaktan Sürekli “Eğitim Tamamlama Belgesi” verilecektir.
Staj süreniz boyunca her ay SGK bordronuzu TESMER şubesine teslim etmeniz istenecektir. Yeni staj süresi boyunca iş değişikliği yapmanız halinde 15 gün içerisinde yeni iş yerinizi TESMER’e bildirmeniz, bildirmediğiniz takdirde stajınız iptali söz konusu olacaktır. İşsiz kaldığınızda 2 ay içerisinde bu şartları taşıyan başka bir iş yeri bulmanız gerekmektedir. Eğer 2 ay içerisinde yukarıdaki özellikleri taşıyan bir iş yeri bulamazsanız yine stajınızın iptali söz konusu olacaktır. Stajın kesintisiz yapılması esastır, sadece askerlik ve mücbir sebeplerden dolayı ara verilebilir ve bu süre 1 yılı geçemez. Staja ara vermeniz için TESMER tarafından Yönetim Kurulu Kararı gerekmektedir, bu nedenle staja ara vermenizi asla tavsiye etmem. Staj sırasında ücretsiz izin de almanız halinde bunun için Oda Yönetim Kurulu Kararı çıkartmanız gerekecektir.
STAJ YERİNE SAYILACAK SÜRELER NELERDİR?
Bazı mesleklerde geçirdiğiniz süreler staj yerine geçmektedir. Bunlar;
a) Vergi Müfettişleri, Bankalar Yeminli Murakıpları, Defterdar ve Yardımcıları, Vergi Dairesi Müdürleri, Mal Müdürleri, SPK Uzmanları, Hazine Kontrolörleri, Bütçe Kontrolörleri, Muhasebat Kontrolörleri, Milli Emlak Kontrolörleri, Ticaret ve Sanayi Bakanlığı Müfettişleri ve Yardımcıları, Vergi Hakimleri,
b) Bankaların Müfettişleri ve Yardımcıları, Sayıştay Denetçi ve Yardımcıları, Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu Denetçi ve Yardımcıları,
c) Yukarıdaki sayılan bilim dallarında öğretim görevlisi, araştırma görevlisi veya öğretim üyeleri,
d) Yukarıda sayılan bilim dallarında yüksek lisans yapan öğrencilerin 1 yılı, doktora yapan öğrencilerin ise 1,5 yılı ve
e) Oda başkanlıklarınca hazırlanan staj başlata veya yeterlilik sınavlarına hazırlık eğitimlerine katılanların bu sürelerde geçen 3 ayı stajdan sayılmaktadır.
Yeterlilik sınavına katılabilmek için son olarak gözetim veya denetimi altında bulunduğu meslek mensubundan geçerli not alması gerekmektedir. Bu not en az 100 üzerinden 60 olması gerekmekte olup, 60’ın altında not alan kişilerin stajı iptal edilmektedir.
STAJIM BİTTİ, SONRASINDA NE YAPILMASI GEREKİYOR?
Yukarıda sayılan tüm aşamalar tamamladıktan sonra TESMER tarafından dosya kontrolü yapılmakta ve varsa eksiklikler tamamlattırılmaktadır. Son aşama olan yeterlilik sınavına katılıp başarılı olunması gerekmektedir. Yeterlilik sınavına 5 kez katılma hakkınız bulunmaktadır. Sınav yılda 3 kez ve klasik tarzında yapılmaktadır. 7 dersten yapılan bu sınavda, ilk sınavda tüm derslerden sınava tabi tutulmaktasınız. Sonraki sınavlarda hepsine girme zorunluluğu bulunmamaktadır. Sınav Ankara, İzmir ve İstanbul’da yapılmakta olup, sınav konuları şu şekildedir;
a) Meslek Hukuku ve Meslek ile İlgili Yönetmelikler,
b) Maliyet Muhasebesi
c) Finansal Muhasebe
d) Muhasebe Denetimi
e) Vergi Mevzuatı ve Uygulaması (Tüm vergi mevzuatları)
f) Hukuk (Borçlar hukuku, ticaret hukuku, iş hukuku, SGK ve Bağ-kur mevzuatı,genel hukul..vb.)
g) Finansal Tablolar ve Analizi
5 sınav hakkında bu derslerden başaralı olamazsanız 2 yıl beklemeniz gerekmekte olup, 2 yıl sonunda tekrar başvuru yapmanız gerekmekte ve tüm derslerden tekrar sınava girmeniz gerekmektedir. Başarılı olmak için 100 üzerinden 50 almanız gerekmekle birlikte, 7 dersin ortalaması da 60 olmak zorundadır.
YETERLİLİK SINAVINI DA VERDİM, YA SONRA?
Yeterlilik sınavını vermeniz unvanı kullanmaya yeterli olmamaktadır. Ruhsat başvurusu yapıp, ruhsatınızı almanız ve gerekli harçları yatırmanız gerekmektedir. Ruhsatınız tarafınıza teslim edildikten sonra SMMM unvanını kullanabilirsiniz.
YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİR NASIL OLURUM?
Yeminli mali müşavir olabilmek için, SMMM ruhsatınızı teslim aldıktan sonra 10 yıl bilfiil mali müşavirlik yapmanız gerekmektedir. Daha sonrasında 10 konu üzerinden sınava girmeniz ve ruhsatınızı almış olmanız gerekmektedir. YMM sınav konuları;
a) İleri Düzeyde Finansal Muhasebe
b) Finansal Yönetim
c) Yönetim Muhasebesi
d) Denetim, Raporlama ve Meslek Hukuku
e) Revizyon
f) Vergi Tekniği
g) Gelir Üzerinden Alınan Vergiler
h) Harcama ve Servet Üzerinden Alınan Vergiler
i) Dış Ticaret ve Kambiyo Mevzuatı
j) Sermaye Piyasası Mevzuatı
YMM sınavı yılda 2 kez yapılmaktadır. Başarılı olmak için her sınavdan en az 50 almış olmak ve ortalamanın ise en az 65 olması gerekmektedir.
MESLEK MENSUPLARININ GÖREVLERİ VE YETKİLERİ
Meslek mensupları 3568 sayılı kanun ile yetkilendirilmiştir. Bu kanunun 2.maddesine göre mali müşavirlerin yetkilerini şu şekilde sıralayabiliriz;
1) Teşebbüs ve işletmelerin genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri ve ilgili mevzuatlar çerçevesinde, yasal defterlerini tutmak, finansal durum tablosu, kar-zarar tablosu, öz sermaye değişim tablosu ve vergi beyannameleri ile diğer belgelerini düzenlemek ve benzeri işleri yapmak,
2) Muhasebe sistemlerini kurmak veya mevcut sistemi geliştirmek, işletmecilik, muhasebe, finans, mali mevzuat ve bunların uygulamaları ile ilgili işlerini düzenlemek veya bu konularda danışmanlık yapmak,
3) Muhasebe, işletme, finans gibi konularda, belgelere dayanılarak, inceleme, tahlil, denetim yapmak, mali tablo ve beyannamelerle ilgili konularda yazılı görüş vermek, rapor ve benzerlerini düzenlemek, tahkim, bilirkişilik vb. işleri yapmak,
Bu kanunun 2.maddesine göre YMM’lerin yetkilerini ise şu şekilde sıralayabiliriz;
1) Yukarıda sayılan 2.ve 3.maddelerdeki yetkilere ek olarak “Tasdik” yetkisine sahiptirler.
MESLEK MENSUPLARININ ÇALIŞMA ŞEKİLLERİ
Meslek mensuplarının iki tip çalışma şekilleri vardır. Bunlardan birisi bağımlı, diğeri ise bağımsız çalışma şeklidir. Bağımlı çalışan meslek mensupları, bir işverene iş akdi ile bağlı olan, sadece çalıştığın şirketin danışmanlığı yapan ve sadece çalıştığı şirketin defterini tutan kişilerdir. Bu meslek mensubu işveren ile anlaşmış olduğu ücret üzerinden işlevlerini yerine getirirler ve çalışmış olduğu şirket dışında başka bir deftere imza atması yasak olan kişilerdir.
Bağımsız meslek mensupları ise kendine ait ofisinde işlerini bir işverene bağlı olarak yürütmeyen, birden fazla şirketin müşavirliğini yapmaya yetkili olan ve ücreti Maliye Bakanlığı tarafından çıkartılan asgari ücret tarifesine göre belirlenen meslek mensubudur. Bir meslek mensubunun, bağımlı veya bağımsız olarak çalışma tercihi tamamıyla kendisine aittir.
MESLEK MENSUPLARININ EN ÇOK KULLANDIĞI OFİS MALZEMELERİ
Meslek mensupları, bilgisayar, yazıcı, faks makinası, tarayıcı, hesap makinası, yasal defterler, muhasebe ve personel yazılımları, makbuzlar, faturalar, resmi dokümanlar, tutanaklar ve çeşitli kırtasiye malzemeleriyle iç içedir. Meslek mensubu çok iyi derecede klavye kullanabilmeli, iyi derece muhasebe paket programlarını bilmeli, tarayıcı, faks makinası, tarayıcı gibi ofis malzemelerini çok iyi kullanabilmelidir.
MESLEĞİN GEREKTİĞİRDİĞİ ÖZELLİKLER VE ÇALIŞMA ORTAMI
Bu mesleği yapmak isteyen kişiler, ayrıntılara önem veren ve ayrıntılara dikkat edebilme gücüne sahip, özenli, dürüst, sayısal düşünme gücü yüksek, kapalı ofis ortamında ve bilgisayar başında çalışmayı seven, sayılarla uğraşmaktan hoşlanan, düzenli, sabırlı, mesai yapmaktan kaçınmayan kimseler olmaları gerekmektedir.
Özellikle de bağımlı çalışan meslek mensupları mesailerini bilgisayar başında geçirmektedirler. Bağımsız çalışanlar ayın belli günlerinde müşteri ziyaretleriyle geçebilmektedir; fakat bunun dışında genel olarak bu kişiler de ofis ortamında ve oturarak çalışmaktadırlar. Çalışma koşulları genel anlamda düzenlidir. Görev sırasında birinci derece verilerle ilgilenirler.
Meslek mensubu çalışırken genelde işverenlerle, üst düzey yöneticilerle, bankacılarla, Maliye Bakanlığı personelleriyle, diğer meslek mensupları ve bağlı olduğu kuruluşla etkileşim halindedir.
MESLEK MENSUBUNUN İŞ BULMAK OLANAKLARI VE KAZANÇ DURUMU
YMM’ler ve SMMM’ler, hem bağımlı hem de bağımsız çalışma olanakları bulunmasından dolayı hemen hemen işsizlik ile karşılaşmaları çok nadir görülmektedir. Her işletmenin bir muhasebesi ve danışmanı bulunması zorunlu olduğundan Türkiye’nin her ili ve ilçesinde iş bulmak olanakları yüksektir. Günümüzde çok sık değişen mevzuatlar ve ticaret, hukuk, finans, işletmecilik, denetim alanlarındaki gelişmelerden dolayı her geçen gün meslek mensuplarına ihtiyaç artmaktadır. Bir meslek mensubu denetimini yaptığı işletmeye, işteki tecrübesine, yetkinliğine, başarısına ve iş kapasitesine göre değişik kazanç tutarlarına sahiptir. Fakat bir SMMM, ortalama asgari ücretin 3-6 katı arası bir kazanç elde etmektedir.
MESLEKTE İLERLEME
Bağımlı çalışan SMMM ve YMM’ler bulunduğu şirkette genel olarak muhasebe müdür yardımcısı, muhasebe müdürü, yönetim danışmanı, vergi danışmanı, mali koordinatör, iç denetim yöneticisi, iç denetim uzmanı, mali işler müdürü, mali işlerden sorumlu genel müdür yardımcısı, hatta genel müdür gibi unvanlarda çalışmaktadırlar.
SMMM ve YMM’ler, Kamu Gözetim Kurumunun öne sürdüğü genel ve özel şartları taşımaları halinde ayrıca “Bağımsız Denetçi” olabilmektedirler. Bu şartları taşıyan ve sınavda da başarılı olan kişiler, denetçi yardımcısı, bağımsız denetçi, kıdemli denetçi, baş denetçi, sorumlu ortak baş denetçi unvanları alarak kariyer basamaklarında adım adım yükselebilmektedirler.
SMMM ve YMM’ler Türkiye İç Denetim Enstitüsünün açıkladığı genel ve özel şartları taşımaları halinde ise “CIA (Uluslararası İç Denetçi)” olabilmektedirler. Bu şartları taşıyan ve başarılı olan kişiler iç denetçi yardımcısı, iç denetçi, iç denetim uzmanı, iç denetim yöneticisi gibi unvanları alarak çalışabilmektedirler.
SMMM ve YMM’ler yüksek lisans yaparak ayrıca “Bilim Uzmanı”, doktora yaparak da “Doktor” unvanı alarak mesleki gelişimlerine katkı sağlayabilirler. Böylelikle zaten bu unvanları alarak muhasebe, finansman, ekonomi ve işletmecilik konularında uzman olan bu kişiler, ikinci kez bu konulardaki uzmanlıklarını tasdiklemiş olmaktadırlar.
SMMM ve YMM’ler, YÖK tarafından sunulan bazı şartları taşımaları halinde üniversitelerde araştırma görevlisi ve öğretim görevlisi kadrolarına atanabilmektedir. Özellikle özel üniversiteler Muhasebe, Finans, Ekonomi, İşletme, İktisat bölümlerine bu unvana sahip kişileri tercih etmektedir. Ayrıca birçok kamu kurumunun özel yarışla girilen A Grubu Kariyer Mesleklerinde bu unvana sahip kişiler öncelikli olarak talep edilmekte ve diğer kişilerden bir adım ileride olmaktadırlar.
SMMM’ler 10 yıl fiilen çalışmaları durumunda YMM’lik sınavına girebilme hakkı elde edebilmektedirler. Sınavı kazanmaları ve ruhsatı alma durumda YMM’liğe yükselebilmektedir. YMM olduktan sonra ise ilerlenebilecek başka bir basamak bulunmamaktadır.
BENZER MESLEKLER
Benzer meslekler olarak Noter, Vergi Müfettişleri, Sigorta Müfettişleri ve Bankacıları sayabiliriz.
Sonuç olarak, mali müşavir olabilmek için uzaktan eğitim dahil birçok eğitimden, staj döneminden, başlama ve yeterlilik olmak üzere çok zor iki sınavdan geçmek zorundayız. Fakülte mezunu olduktan sonra bu yolda ilerlemek isteyen bir kişi ortalama 5 yılını vermek ve sınav harcı, dosya ücretleri, sınav giderleri (yol, konaklama, yeme-içme…vb.), ruhsat harcı gibi giderler için yaklaşık 10.000,00-TL gibi bir maliyete katlanmak durumundadır.
Kamu Gözetimi Kurumu kurulmasıyla birlikte, Bağımsız Denetçi yetkisini alabilecek ve bu işin altından kalkabilecek kişiler olarak SMMM ve YMM’ler uygun görülmüş olup, Bağımsız Denetçiler SMMM ve YMM’ler içerisinden seçilecektir. SMMM ve YMM (meslek mensubu) unvanı alan kişiler artık kariyer bir mesleğe sahip olduğunu söyleyebiliriz. Unvanı aldıktan sonra bu kişiler Muhasebe, denetim, vergi, hukuk ve mali işler konusunda uzman hale gelmektedir.
Ayrıca bu mesleği yapmak isteyen kişiler, analitik düşünebilen, rakamlarla uğraşmasını seven, mevzuat takibini yapabilecek, çağın ihtiyaçlarına cevap verebilecek bilgi ve beceriye sahip olmalıdır. Mesleğe atılan ilk adımdan itibaren sürekli kendini geliştiren ve yenilikleri takip eden kişilerin başarılı olması kaçınılmazdır. Mali müşavirler, yaptığı iş ve işlemlerde meslek ahlakına uygun davranmalıdır. Çalıştığı veya danışmanlık yaptığın şirketlere karşı dürüst ve güvenilir bir kişi olmalıdır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder